Dnia 3 kwietnia 2018 wchodzi w życie nowa ustawa o Sądzie Najwyższym, a wraz z nią nowa w naszym systemie prawnym instytucja skargi nadzwyczajnej. Mecenas Marek Harasiuk wyjaśnia czym jest skarga nadzwyczajna, jak z niej korzystać oraz jakie pułapki i wady kryją się w zapisach ustawy dotyczących skargi nadzwyczajnej.

W ustawie o Sądzie najwyższym przewidziano możliwość wniesienia skargi nadzwyczajnej, o czym traktuje artykuł 89 tejże ustawy w brzmieniu:

Art. 89. § 1. Od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie, może być wniesiona skarga nadzwyczajna, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia praworządności i sprawiedliwości społecznej i:

1) orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji,

2) orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,

3) zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego – a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia.

§ 2. Skargę nadzwyczajną może wnieść Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz, w zakresie swojej właściwości, Prezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Praw Pacjenta, Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego, Rzecznik Finansowy i Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

§ 3. Skargę nadzwyczajną wnosi się w terminie 5 lat od dnia uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia, a jeżeli od orzeczenia została wniesiona kasacja albo skarga kasacyjna – w terminie roku od dnia ich rozpoznania. Niedopuszczalne jest uwzględnienie skargi nadzwyczajnej na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie roku od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, a jeżeli od orzeczenia została wniesiona kasacja albo skarga kasacyjna – po upływie 6 miesięcy od dnia jej rozpoznania.

§ 4. Jeżeli od uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia upłynęło 5 lat, a orzeczenie wywołało nieodwracalne skutki prawne lub przemawiają za tym zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji, Sąd Najwyższy może ograniczyć się do stwierdzenia wydania zaskarżonego orzeczenia z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których wydał takie rozstrzygnięcie.

Oznacza to, że możemy skarżyć tylko te wyroki, które zapadły po 3 kwietnia 2013 roku, chociaż pierwotnie zakładano, że skarga nadzwyczajna będzie obejmowała okres do 20 lat wstecz.

Ustawa wprowadza kilka ograniczeń dotyczących skargi nadzwyczajnej: nie można powtarzać argumentacji użytej w skardze kasacyjnej, nie jest dopuszczona skarga o wykroczenia i wykroczenia skarbowe oraz, i to jest najważniejsze, nie możemy skargi nadzwyczajnej składać osobiście, lecz musimy to zrobić korzystając z pośrednictwa organów i instytucji wymienionych w artykule 89, § 2. To znaczy, że aby któryś z tych podmiotów zechciał nam pomóc, musimy złożyć do niego podanie. Zapewne najbardziej obciążony będzie Prokurator Generalny i Rzecznik Praw Obywatelskich, dlatego lepiej korzystać z pośrednictwa Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznika Praw Pacjenta i Rzecznika Finansowego o ile, oczywiście, sprawa mieści się w ich kompetencjach. Niestety, ustawa nie uwzględnia wyroków sądów administracyjnych, co znaczy, że nie będziemy mogli skorzystać ze skargi nadzwyczajnej w przypadkach spraw skarbowych rozpatrywanych przez te sądy, w których doszło do nadużyć lub błędów urzędów skarbowych, a takich przypadków jest przecież mnóstwo.

Jak więc należy składać skargę nadzwyczajną? Musimy napisać podanie do wybranego przez nas podmiotu, załączyć podstawowe dokumenty, to znaczy przede wszystkim wyrok, który skarżymy, oraz piszemy, dlaczego nie zgadzamy się z tym wyrokiem i jakie błędy popełnił sąd. Im bardziej szczegółowo to opiszemy, tym lepiej, bo podmiotowi, z pośrednictwa którego chcemy skorzystać, łatwiej będzie sformułować skargę do Sądu Najwyższego.

Można się spodziewać zalewu takich skarg i trudno sobie wyobrazić, jak Sąd Najwyższy sobie z tym poradzi. Istniej też możliwość, że część z podań będzie odrzucana przez wyliczone w § 2 podmioty. Wtedy nasze możliwości skarżenia wyroku się kończą.