Maria Gudro-Homicka

Nauczycielka języka polskiego

            Z uwagą przeczytałam artykuł p. Aliny Kozińskiej-Bałdygi i postanowiłam napisać kilka zdań  na temat konkursu na dyrektora szkoły /placówki. Przepracowałam w oświacie 42 lata jako nauczycielka języka polskiego, zastępca dyrektora gminnego, starszy wizytator w Kuratorium Oświaty i Wychowania, nauczyciel metodyk, doradca metodyczny, inspektor oświaty, konsultant w ośrodku doskonalenia nauczycieli. Piszę o tym, bowiem od 1966 pracuję w oświacie i poznałam różne sposoby wyboru dyrektora  szkoły/placówki, mianowicie ,,przywożenie dyrektora w teczce” z klucza partyjnego, a po zmianie ustroju powoływanie dyrektorów przez samorządy, następnie wyłanianie dyrektorów podczas konkursu. Wielokrotnie brałam udział w konkursach na dyrektora szkoły. Uważam, że żaden z tych sposobów nie jest doskonały. I to nie zależy od liczby członków komisji konkursowej, a od wielu innych czynników, m.in. od etyki ludzi. Obecne zmiany w ustawie dot. konkursu na dyrektora są niewielkie: trzech przedstawicieli organu prowadzącego szkołę, trzech przedstawicieli z nadzoru pedagogicznego (było dwóch), dwóch przedstawicieli z rady pedagogicznej, dwóch przedstawicieli z rady rodziców i przedstawiciele związków zawodowych. Czy jednak podniesie się ranga dyrektora szkoły/placówki, sposób zarządzania, autonomia dyrektora. Obawiam się, że nie. Przyczyn dostrzegam wiele: często zmieniające się rozporządzenia MENu, ( dyrektor jeszcze nie przeczyta poprzedniego, a już otrzymuje następne), okólniki, priorytety MENu i Kuratorów, dyrektywy dotyczące organizacji szkoły/placówki, sympatie, antypatie. Gdzie w tej sytuacji jest miejsce na autonomię w szkole!

Zgadzam się z wypowiedzią Autorki tekstu, że dyrektor jest kluczową osobą w systemie oświaty -jak niżej:

,,O tym, że dyrektor szkoły jest kluczową osobą w systemie oświaty wie każdy, kto zna się choć trochę na organizacji i zarządzaniu. Każdy, kto rozumie szkołę jako instytucję demokratyczną, wie też na pewno, że szkoła powinna być współtworzona przez rodziców, uczniów, nauczycieli i lokalną społeczność. Powinna też być w dużym stopniu autonomiczna, niezależna od doraźnej polityki”

Z akapitu wynika, że wybór dyrektora szkoły/placówki przez rodziców sprawi, iż szkoła będzie demokratyczna. I z tym stwierdzeniem nie mogę się zgodzić. Przecież w każdej grupie kandydatów do komisji są rodzice!. I podejmując decyzję, podczas głosowania powinni wystąpić jako urzędnicy, członkowie organizacji pozarządowej, a także spojrzeć na kandydata oczyma rodziców. Jeśli tak nie jest, znaczy, że członkowie komisji myślą o swojej organizacji, a nie o wyborze najlepszego kandydata na dyrektora. Jedna grupa –rodziców nie może decydować o wyborze dyrektora, bo to ma się nijak do demokracji.

           Mam wielki szacunek do rodziców i dostrzegam ich ważną rolę określoną w ustawie i poszczególnych rozporządzeniach, w statucie szkoły, w regulaminach. Uważam, że rodzice powinni być przyjmowani i traktowani w szkołach z godnością, w gabinecie dla rodziców, o które walczę od 50 lat. Powinni uczestniczyć w wyborze programów, podręczników, w  opracowaniu WSO i w wielu innych zagadnieniach. 

Moim zdaniem, organizacja FIO powinna opracować model kandydata na dyrektora szkoły. Kto może być dyrektorem we współczesnej szkole/placówce? Dobry dydaktyk czy menadżer, dyrektor apodyktyczny, czy partner do rozmowy, człowiek bezkrytycznie wypełniający dyrektywy władz, czy człowiek twórczy. Tylko człowiek traktowany autonomicznie może stworzyć autonomiczną szkołę, w której czują się autonomicznie nauczyciele i uczniowie. Przy założeniu, że z rozporządzeniami się nie dyskutuje.

Alina Kozińska z FIO proponuje, aby przed wyborami samorządowymi zadawać kandydatom na radnych, wójtów, burmistrzów i prezydentów pytanie, czy są ZA tym, aby dyrektora szkoły wybierali rodzice, czy też są PRZECIW. A jak już zostanie wybrany taki wójt, burmistrz, co był ZA, to wymagać, aby wprowadził w swojej gminie takie wybory. A jak to zrobić będzie w następnym wpisie.

Po każdych wyborach do FIO zgłaszają się rodzice, który mówią, że mieli bardzo dobrego dyrektora, a teraz go wójt zmienia, bo go dyrektor nie poparł w wyborach.

Rodzice wybierają dyrektora szkoły.

Propozycja przedstawiona przez panią Kozińką-Bałdygę jest interesująca i z całą pewnością godna  szerszej dyskusji. Z jakiegoś bowiem powodu od pewnego czasu rodzice i przedstawiciele środowiska oświatowego zaczęli rozglądać się za rozwiązaniami alternatywnymi wobec powszechnego systemu edukacji (od nauczania domowego poprzez placówki zakładane przez stowarzyszenia po ekskluzywne elitarne szkoły prywatne). Rodzice, pierwsi i najważniejsi wychowawcy, oczekują wsparcia ze strony szkoły w czasach, kiedy wychowanie młodego pokolenia jest coraz trudniejsze i chcą mieć wpływ na to, jak szkoła funkcjonuje a zatem na wybór dyrektora również. Rozumiem, że Pani Kozińka-Bałdyga proponuje upowszechnienie sposobu wyboru dyrektora na placówki oświatowe funkcjonujące w systemie oświaty publicznej. Całkowicie zgadzam się ze zdaniem Autorki o wyjątowej roli autonomicznego dyrektora szkoły. Chciałabym jednak zapytać czy Autorka dostrzega jakieś granice tej autonomii? Czy nie obawia się, że dyrektor  mógłby stać się zakładnikiem głosujących na niego rodziców tak jak obecnie może być zależny od gier partyjnych, organizacji związkowych i innych oraz układów nieformalnych? Pani Gudro-Homicka słusznie zauważyła, że kluczowe jest etyczne postępowanie wszystkich biorących udział w procedurze wyłaniania kandydatów i wybierania dyrektora. Od siebie dodam, że obecna sytuacja jest daleka od ideału.

            Zanim podejmiemy decyzję jak wybieramy dyrektora, zastanówmy się, dla kogo jest TA szkoła. Słowo szkoła, tak jak słowo dom, ma wiele znaczeń, ale jest to temat na głębszą dyskusję filozoficzno-praktyczną. Szkoła, może być po prostu miejscem realizacji programu nauczania, wychowania, miejscem pobytu dzieci, nabywania wielu umiejętności w tym nawiązywania relacji społecznych. Może być też wspólnotą dzieci, rodziców i pracowników. Może być ważnym miejscem i wspólną troską całej społeczności lokalnej. 

Dziś myślę o wyborze dyrektora szkoły. W czasach, kiedy posyłałam dzieci do szkół, w świeżo zdobytej demokracji uczyłam się jak być aktywnym obywatelem, brałam czynny udział w kolejnych reformach edukacji, w roli rodzica, który chce realizować zagwarantowane konstytucyjnie prawo i decydować o edukacji i wychowaniu swoich dzieci. Wiele spraw z tym związanych musiałam wielokrotnie przemyśleć i weryfikować w toku uczestnictwa w procesie nauczania moich dzieci. Dość długo to trwało, zważywszy, że między moją najstarszą córką i najmłodszą jest 14 lat różnicy, przeżyliśmy więc wspólnie kilka głębszych i płytszych refom edukacji, a praktycznie przeszłam edukację dzieci w permanentnej reformie. Ostatnia dotyczy już moich wnuków, co przyjmuję z ulgą. Na podstawie tych doświadczeń mogę powiedzieć, że w kraju demokratycznym, jakim jest Polska, udział rodziców w wyborze dyrektora w szkole jest kluczowy choćby dlatego, że rodzice są członkami wspólnoty, którą nazywamy szkołą. Nie dość na tym, rodzice mają udział w finansowaniu szkoły, bo utrzymywana jest z również z ich podatków. Szkoła jest wspólnym dobrem środowiska, w którym i na rzecz którego działa. Może to być środowisko lokalne albo środowisko osób, które łączy jakaś idea, pomysł a edukację, lub status, np. finansowy. Ja posyłałam swoje dzieci do szkół znajdujących się najbliżej domu w podstawówce lub wybranej przez młodzież w liceum. Naturalną koleją rzeczy chciałam mieć wpływ na jakość nauczania i na sposób wychowania moich dzieci a później młodzieży. Oczywiste było dla mnie, że to dyrektor jest kluczową osobą w szkole i od niego zależy bardzo dużo, nie tylko poziom nauczania i sposób wychowania oraz prezentowane wartości, ale również to, jak wykorzystuje nasze pieniądze i nasze możliwości współudziału w procesie nauczania, jakich zatrudnia nauczycieli i jakie organizacje i osoby są zapraszane do szkoły celem uzupełnienia ich edukacji. Tam, gdzie rodzice mają swój udział w wyborze dyrektora, dyrektor musi się liczyć z ich zdaniem, to dla rodziców jest ważne.    

            Uczestnicząc czynnie w wyborze dyrektora szkoły, rodzice mogą mieć uzasadnione poczucie współodpowiedzialności za szkołę nie tylko w sensie finansowym, ale również merytorycznym, społecznym i obywatelskim. Są współodpowiedzialni za szkołę, sposób uczenia, treści nauczania, wartości przekazywanych przez szkołę ich dzieciom. Dla mnie, jako matki, to było bardzo ważne. Niestety, po pierwszym wyborze dyrektora szkoły, w kolejnych kadencjach, rodzice stracili już wpływ na jego wybór, co zasadniczo zmieniło relacje dyrektor – rodzice. W tym miejscu warto zauważyć, że rodzice mają coraz wyższe kwalifikacje nie tylko zawodowe – mamy coraz większy odsetek rodziców z wyższym wykształceniem więc równym z nauczycielami i dyrektorem szkoły, ale też mających wysokie kwalifikacje społeczne i do oceny wartości jego pracy dyrekcji. W moim przypadku, dyrektor, choć poprzednio wybrany przez rodziców, w kolejnej kadencji wybierany przez organ prowadzący szkołę, nie musiał już się liczyć już z ich opinią, a z drugiej strony i rodzice nie czuli już odpowiedzialności za jej działalność, nie byli też zapraszani do współdecydowania o ważnych sprawach szkoły.

Zdarza się też niestety, że organ prowadzący szkołę, kuratorium, samorząd lokalny lub wprost ministerstwo chcą autorytatywnie decydować o edukacji i wychowaniu dzieci i młodzieży, a więc mieć również pełny wpływ na wybór dyrektora szkoły, z pominięciem opinii rodziców.

            Zanim podejmiemy decyzję jak wybieramy dyrektora, zastanówmy się, dla kogo jest TA szkoła. Słowo szkoła, tak jak słowo dom, ma wiele znaczeń, ale jest to temat na głębszą dyskusję filozoficzno-praktyczną. Szkoła, może być po prostu miejscem realizacji programu nauczania, wychowania, miejscem pobytu dzieci, nabywania wielu umiejętności w tym nawiązywania relacji społecznych. Może być też wspólnotą dzieci, rodziców i pracowników. Może być ważnym miejscem i wspólną troską całej społeczności lokalnej. 

Dziś myślę o wyborze dyrektora szkoły. W czasach, kiedy posyłałam dzieci do szkół, w świeżo zdobytej demokracji uczyłam się jak być aktywnym obywatelem, brałam czynny udział w kolejnych reformach edukacji, w roli rodzica, który chce realizować zagwarantowane konstytucyjnie prawo i decydować o edukacji i wychowaniu swoich dzieci. Wiele spraw z tym związanych musiałam wielokrotnie przemyśleć i weryfikować w toku uczestnictwa w procesie nauczania moich dzieci. Dość długo to trwało, zważywszy, że między moją najstarszą córką i najmłodszą jest 14 lat różnicy, przeżyliśmy więc wspólnie kilka głębszych i płytszych refom edukacji, a praktycznie przeszłam edukację dzieci w permanentnej reformie. Ostatnia dotyczy już moich wnuków, co przyjmuję z ulgą. Na podstawie tych doświadczeń mogę powiedzieć, że w kraju demokratycznym, jakim jest Polska, udział rodziców w wyborze dyrektora w szkole jest kluczowy choćby dlatego, że rodzice są członkami wspólnoty, którą nazywamy szkołą. Nie dość na tym, rodzice mają udział w finansowaniu szkoły, bo utrzymywana jest z również z ich podatków. Szkoła jest wspólnym dobrem środowiska, w którym i na rzecz którego działa. Może to być środowisko lokalne albo środowisko osób, które łączy jakaś idea, pomysł a edukację, lub status, np. finansowy. Ja posyłałam swoje dzieci do szkół znajdujących się najbliżej domu w podstawówce lub wybranej przez młodzież w liceum. Naturalną koleją rzeczy chciałam mieć wpływ na jakość nauczania i na sposób wychowania moich dzieci a później młodzieży. Oczywiste było dla mnie, że to dyrektor jest kluczową osobą w szkole i od niego zależy bardzo dużo, nie tylko poziom nauczania i sposób wychowania oraz prezentowane wartości, ale również to, jak wykorzystuje nasze pieniądze i nasze możliwości współudziału w procesie nauczania, jakich zatrudnia nauczycieli i jakie organizacje i osoby są zapraszane do szkoły celem uzupełnienia ich edukacji. Tam, gdzie rodzice mają swój udział w wyborze dyrektora, dyrektor musi się liczyć z ich zdaniem, to dla rodziców jest ważne.    

            Uczestnicząc czynnie w wyborze dyrektora szkoły, rodzice mogą mieć uzasadnione poczucie współodpowiedzialności za szkołę nie tylko w sensie finansowym, ale również merytorycznym, społecznym i obywatelskim. Są współodpowiedzialni za szkołę, sposób uczenia, treści nauczania, wartości przekazywanych przez szkołę ich dzieciom. Dla mnie, jako matki, to było bardzo ważne. Niestety, po pierwszym wyborze dyrektora szkoły, w kolejnych kadencjach, rodzice stracili już wpływ na jego wybór, co zasadniczo zmieniło relacje dyrektor – rodzice. W tym miejscu warto zauważyć, że rodzice mają coraz wyższe kwalifikacje nie tylko zawodowe – mamy coraz większy odsetek rodziców z wyższym wykształceniem więc równym z nauczycielami i dyrektorem szkoły, ale też mających wysokie kwalifikacje społeczne i do oceny wartości jego pracy dyrekcji. W moim przypadku, dyrektor, choć poprzednio wybrany przez rodziców, w kolejnej kadencji wybierany przez organ prowadzący szkołę, nie musiał już się liczyć już z ich opinią, a z drugiej strony i rodzice nie czuli już odpowiedzialności za jej działalność, nie byli też zapraszani do współdecydowania o ważnych sprawach szkoły.

Zdarza się też niestety, że organ prowadzący szkołę, kuratorium, samorząd lokalny lub wprost ministerstwo chcą autorytatywnie decydować o edukacji i wychowaniu dzieci i młodzieży, a więc mieć również pełny wpływ na wybór dyrektora szkoły, z pominięciem opinii rodziców.

Irena Bylicka.

Jestem ZA wyborem dyrektora przez rodziców ponieważ to jedynie rodzice mają w 100% taki sam interes jak ich dzieci - dobrą edukację. Wszyscy inni, choć deklarują, że dobro dziecka jest najważniejsze, to w praktyce w jakimś % kierują się jeszcze własnym interesem. Nauczycielom zależy na tym, aby mieć dobre miejsce pracy z jak najwyższą pensją. Władzy, zarówno samorządowej, jak i rządowej, zależy na tym, aby mieć wpływ na to, co się dzieje w szkole. I zależy na tym, aby i nauczyciele, i rodzice głosowali co cztery lata w odpowiedni dla władzy sposób. Czyli interes dzieci jest umniejszany o interes władzy zdobywania wyborców.

Przed blisko 100 laty zdał sobie sprawę z takiego mechanizmu premier w Holandii. W owym czasie sytuacja w holenderskiej oświacie była analogiczna jak w Polsce - często zmieniająca się partia rządząca i ciągłe reformy oświaty. Premier ten postanowił uruchomić proces zmiany w oświacie poprzez budowanie jej autonomii. Stworzył system przekazywania szkół fundacjom i stowarzyszeniom rodziców. Chciał, aby oświata była niezależna od wpływów rządzących partii.

Po raz pierwszy z holenderską oświatą zetknęłam się w 1994. Wtedy 70%   szkół zostało przejętych przez organizacje rodzicielskie. Jakość pracy szkół zarządzanych przez rodziców była wyższa niż jakość szkół zarządzanych przez samorząd. Obecnie już wszystkie szkoły zostały przekazane. 100 % szkół w Hoalndii jest zarządzane przez organizacje pozarządowe. Oczywiście był stworzony też cały system wsparcia rodziców w zarządzaniu szkołą. Zaprzyjaźniłam się z dyrektorem katolickiej fundacji, która wspierała 16 szkół prowadzonych przez 16 rad rodziców. Zarząd takiej rady podejmował decyzje w oparciu o dane przygotowywane przez tę fundację. Pamiętam rozmowę z dyrektorem tej fundacji, gdy opowiadał, że musi przygotować dla rodziców jednej ze szkół kandydatury osób na nowego dyrektora szkoły. To rada rodziców miała podjąć decyzję. On tylko przygotowywał wszystko do podjęcia decyzji. Mówił też, że jego fundacja wspiera 16 szkół. I nigdy nie będzie wspierać więcej, ponieważ on nie jest w stanie dobrze współpracować z większą liczbą dyrektorów. Współpraca taka wymaga bowiem relacji osobistych, głębszej znajomości każdego dyrektora. 

Budowanie autonomii szkół Holendrom zajęło 100 lat. System holenderski był inspiracją dla Federacji Inicjatyw Oświatowych do stworzenia modelu szkoły prowadzonej przez stowarzyszenie rozwoju wsi. Ale to opowieść na kiedy indziej. 

Teraz  zajmijmy się przygotowaniem do wyborów samorządowych. Do tego, aby choć w kilku, może w kilkunastu gminach udało się  uruchomić proces budowania autonomii szkół. 

Jeszcze odpowiedź Pani Annie Zalewskiej. Myślę, że projektując cały system oświaty oparty na szkołach autonomicznych warto zaprojektować jakieś "bezpieczniki". Ale nim się je zaprojektuje dla całego systemu, warto w praktyce wprowadzić je w pilotażu. Mam nadzieję, że to się uda już wykorzystując do tego najbliższe wybory samorządowe. 

Boję się wyboru dyrektora szkoły przez rodziców. Rodzice są różni.Najczęściej mamy (nauczyciele) do czynienia z rodzicami, którzy w każdej dyskusji uczeń-nauczyciel biorą stronę swojego dziecka, nie słuchając w ogole, co ma do powiedzenia nauczyciel, który - paradoks - spędza z tym uczniem więcej czasu w ciągu dnia niż rodzice. Chciałabym, żeby rodzice znali program nauczania, spis lektur, mieli jakąś elementarną wiedzę psychologiczną itd., tzn. żeby wiedzieli o szkole to, co musi wiedzieć nauczyciel. Wtedy mniej bałabym się wyboru dyrektora przez rodziców. Uważam, ze dyrektora powinni wybierać nauczyciele danej szkoły. To w końcu ich szefem ma być dyrektor. Dlaczego mam się godzic, by szefa wybierał mi ktoś, kto uważa mnie za wroga swojego dziecka - z definicji, bez zastanowienia?

Pomysł by to rodzice mieli wpływ na wybór rodziców jest dobry. Uawam jednak z własnego doświadczenia pracy nauczyciela i członka rady rodziców, że lepszym rozwiązaniem byłby wybór pośredni poprzez radę rodziców.Zrzesza ona osoby aktywne, odpowiedzialne z legitymacja pochodząca z wyboru. Czyli dajmy pełna podmiotowosc radom rodziców, także nadzór nad budżetem szkolnym a potem rozszerzmy ich kompetencje o wybór dyrektora szkoły. 

Rodzice w ramach rady rodziców są wewnętrznym organem szkoły. Mają wpływ na kształt szkoły za pośrednictwem przyznanych przez prawo kompetancji. Pytanie, jaka jest świadomość tych kompetencji wśród samych rodziców? 

Decyzje w sprawach szkoły winny być wypracowane w wyniku konsesusu przez wszystkie wewnętrzne organy szkoły: radę rodziców, radę pedagogiczną, dyrektora i w zależności od sprawy samorząd ucznioski. 

Za organizację szkoły odpowiedzialny jest organ prowadzący. Jego głos w sprawie funkcjonowania szkoły jest również istotny.

W moje ocenie obecny sposób wyłaniania dyrektora jest optymalny. Kwestią dyskusyjną pozostaje natomiast sprawa proporcji głosów.